اسپیسایکس در اقدامی تازه و مهم، سیاستهای مربوط به فروشندگان مجاز خود را بهروزرسانی کرده تا روند ورود تجهیزات استارلینک به کشورهایی را که این سرویس در آنها مجوز رسمی ندارد، متوقف کند. بر اساس گزارش PCMag، در شرایط و ضوابط جدید بهطور صریح تأکید شده است که نمایندگان و فروشندگان مجاز حق ارسال هیچگونه سختافزار استارلینک به مناطق غیرمجاز را ندارند؛ حتی اگر ارسال تجهیزات تنها با هدف نمایش، تست یا معرفی باشد—مگر اینکه مجوز مستقیم از خود اسپیسایکس دریافت کرده باشند.
این تغییر سیاست بهطور مشخص علیه بازارهایی اعمال شده که در آنها استارلینک، بدون داشتن مجوز قانونی، بهشدت مورد توجه قرار گرفته است. کشورهایی مانند ایران، روسیه و میانمار در سالهای اخیر شاهد رشد سریع بازارهای غیررسمی استارلینک بودهاند؛ بازاری که عمدتاً بر توانایی این سرویس در دور زدن محدودیتهای اینترنت و زیرساختهای دولتی استوار است.
تا پیش از این، تمرکز محدودیتهای اسپیسایکس بیشتر بر کاربران نهایی قرار داشت، اما اکنون این شرکت با هدف قرار دادن مستقیم زنجیره تأمین و محدود کردن فعالیت بیش از ۱۳۰ فروشنده شخص ثالث، تلاش میکند ریشهی ورود تجهیزات به بازارهای خاکستری را قطع کند.
این تصمیم در حالی اتخاذ شده که نگرانیهای جهانی پیرامون سوءاستفاده از پایانههای استارلینک افزایش یافته است. تنها در میانمار، اسپیسایکس مجبور شد بیش از ۲۵۰۰ دیش فعال را بهدلیل استفاده گروههای تبهکار غیرفعال کند. علاوه بر این، گزارشهایی نیز درباره استفاده نظامی روسیه از استارلینک در مناطق اشغالی اوکراین منتشر شده است؛ موضوعی که حساسیتها را دوچندان کرده است.
این تصمیم اسپیسایکس نشاندهنده ورود شرکت به مرحلهای حساستر از مدیریت شبکه و مسئولیتپذیری جهانی است. استارلینک بهدلیل ماهیت غیرمتمرکز و دسترسی تقریباً بدون محدودیت، به سرعت در مناطق بسته و تحت کنترل دولتها محبوب شد—اما همین ویژگی، پتانسیل سوءاستفاده را نیز افزایش داد. سختگیری جدید، از یک سو تلاش برای جلوگیری از پیامدهای امنیتی و سیاسی استارلینک است و از سوی دیگر نشان میدهد که اسپیسایکس میخواهد کنترل کاملتری بر مسیرهای توزیع و مصرف این فناوری داشته باشد. با این حال، این محدودیتها احتمالاً بازار سیاه را پیچیدهتر—but نه لزوماً کوچکتر—خواهد کرد.
تقابل بر سر آسمان دیجیتال؛ واکنش ایران به فعالیت غیرمجاز استارلینک
اقدام اخیر اسپیسایکس در محدودسازی فروش تجهیزات استارلینک، همزمان با واکنشهای رسمی ایران صورت میگیرد. ایران در ۲ تیرماه امسال با ثبت دومین شکایت رسمی خود علیه استارلینک در اتحادیه بینالمللی مخابرات (ITU)، اعلام کرد که فعالیت این سرویس در مرزهای کشور بدون اخذ مجوز، نقض آشکار مقررات رادیویی بینالمللی است. پیشتر نیز در سال ۱۴۰۲، شکایت مشابهی مطرح شده بود.
در ادامه این شکایت، ITU تأیید کرد که استارلینک حق ارائه خدمات در ایران را ندارد و اسپیسایکس تنها در صورتی میتواند در یک کشور فعالیت کند که قوانین سرزمینی آن را رعایت کرده و مجوزهای لازم را دریافت کرده باشد. این موضعگیری، عملاً فعالیت غیررسمی استارلینک در ایران را از نظر حقوقی نامعتبر اعلام میکند.
بر اساس اطلاعات مستند، بخش قابلتوجهی از دستگاههای استارلینک موجود در ایران توسط واسطهها و قاچاقچیان تجهیزات دیجیتال تهیه میشود. این تجهیزات عموماً از کشورهایی مانند امارات خریداری و سپس از مسیرهایی همچون سلیمانیه عراق یا مرزهای جنوبی ایران وارد کشور میشوند.
پس از ورود دستگاهها، فعالسازی آنها نیز از طریق روشهای غیرمستقیم انجام میشود. فروشندگان این بازار توضیح میدهند که اشتراک ماهانه سرویس معمولاً با هویتی وابسته به کشورهایی مانند فیلیپین و با هزینهای حدود ۵۵ دلار خریداری میشود. سپس سرویس در حالت «رومینگ آسیا» فعال میشود؛ قابلیتی که به کاربران اجازه میدهد دستگاه خود را در هر نقطه از قاره—including مناطق فاقد پوشش رسمی مثل ایران—فعال و استفاده کنند.
این جدال میان ایران و استارلینک بخشی از چالش بزرگتری است؛ چالشی که در آن فناوریهای نوین ارتباطی مرزهای سنتی را زیر سؤال بردهاند. از یک سو، حکومتها نگران امنیت اطلاعات، کنترل ارتباطات و حفظ قوانین داخلی هستند و از سوی دیگر، کاربران به دنبال دسترسی آزادتر و بدون محدودیت به اینترنتاند. استارلینک دقیقاً در این نقطه مرزی قرار دارد. سیاستهای محدودکننده جدید اسپیسایکس ممکن است روند ورود تجهیزات را سختتر کند، اما تا زمانی که تقاضا وجود دارد، بازارهای خاکستری همچنان راههای تازهای پیدا خواهند کرد. این موضوع نشان میدهد که کنترل فناوریهای جهانیشده، پیچیدهتر از آن است که صرفاً با ممنوعیت و شکایت بتوان آن را حل کرد.